Kraków wkroczył w drugą połowę XIX wieku z nowymi obowiązkami. Najważniejszym z nich było odtworzenie tkanki miasta nadszarpniętej skutkami historycznego pożaru, który w 1850 roku wybuchł na Dolnych Młynach i w szybkim tempie rozprzestrzenił się na tereny dawnej dzielnicy Śródmieście. Ogień pochłonął zabytkowe budynki, w tym kościół św. Trójcy i pałac Wielkopolskich (dzisiejsza siedziba magistratu). Pożar dosięgnął również zabudowę ul. Krupniczej. Pod numerem 26 mieścił się w tym okresie drewniany dworek, który został niemal całkowicie zniszczony. W jego miejsce powstał Dom Józefa Mehoffera.

Dom Józefa Mehoffera zdobił ulicę Krupniczą

Na jego pozostałościach wzniesiono istniejący do dzisiaj dom. Dd 1932 do 1946 roku stanowił miejsce zamieszkania i pracownię malarza Józefa Mehoffera. Prace związane z przebudową dworku toczyły się w latach 1873–1874. Pierwotną koncepcję drewnianego domu zastąpiono jednopiętrową, murowaną konstrukcją. Plan zakładał także zaprojektowanie ogrodu na działce od strony południowej. W projekcie budynku przewidziano podział na oficynę, prawe skrzydło oraz pomieszczenia gospodarcze.

Charakterystycznym elementem dekoracyjnym jest okazała altana świetlika klatki schodowej, widoczna z ogrodu. Fasada budynku nie odbiega od klasycystycznych tendencji w architekturze XIX wieku, będącej pod wpływem typowego dla preromantyzmu i romantyzmu swoistego kultu historii.

Wnętrze reprezentacyjnego holu i klatki schodowej zdobiły szyszki pinii, stąd popularna nazwa willi — Pałac pod Szyszkami. Prawdopodobnie wymyśliły ją dzieci Józefa Mehoffera. Zanim jednak budynek na dobre połączono z nazwiskiem malarza, gościł innych wybitnych lokatorów i zapisał się osobną kartą w historii Krakowa. Podczas powstania styczniowego przy ul. Krupniczej 26 skupiały się działania powstańców. Mury przyszłego Domu Józefa Mehoffera chroniły plany konspiracyjne przed dostaniem się w niepowołane ręce.

W tym okresie formalnie budynek należał do kupca Mateusza Rogowskiego. Część pomieszczeń wynajmowano wówczas jako pracownie artystyczne. Jedną z nich zajął rzeźbiarz Franciszek Wyspiański. Wkrótce po ślubie z córką właściciela, Marią Rogowską, zdecydował się on zaadaptować lokal na cele mieszkaniowe. To właśnie w tym mieszkaniu przy ul. Krupniczej, 15 stycznia 1869 roku urodził się Stanisław Wyspiański. Kiedy artysta miał trzy lata, willę w całości nabyła Joanna Szujska, żona historyka i profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, Józefa Szujskiego.

Słynny malarz właścicielem obiektu

Do roku 1932 postępował proces degradacji obiektu. Liczne zniszczenia były wynikiem niekontrolowanego wynajmu lokali, przede wszystkim na pracownie rzemieślnicze. Wiedząc o znacznej dewastacji wnętrz, Józef Mehoffer zdecydował się jednak dokonać zakupu. Oryginalna klasycystyczna fasada, przestronny dziedziniec i potencjał ogrodu rekompensowały artyście zapowiedź długotrwałego remontu. Wybuch II wojny światowej położył się cieniem na dalszych planach właścicieli. Nie tylko zrealizowanie ostatnich prac remontowych stało się niemożliwe — rodzinny dom nie dawał już schronienia przed grozą okupacji.

Wojna zmusiła Mehofferów do przeprowadzki do Lwowa, skąd uwięzionego przez hitlerowców artystę, wywieziono do obozu w Ash. Powrót Mehoffera do Krakowa udało się zorganizować dzięki pomocy władz Watykanu i włoskiego rządu. Od 1940 roku dom przy ul. Krupniczej 26 ożywiały wystąpienia gości salonów literackich i muzycznych. Wywiedzione z XIX-wiecznej tradycji były ostoją polskiej kultury i formą wyrażenia sprzeciwu wobec agresji okupanta. Rezydencja pełniła w tym okresie także funkcję pracowni artystycznej Józefa Mehoffera, jedynej po zamknięciu głównego gmachu Akademii Sztuk Pięknych.

Tekst pochodzi z albumu „Piękny Kraków. Kamienice”, fot. Tomasz Witecki.