Utrzymany w neogotyckim stylu dworek stanął na Smoleńsku, w bliskim sąsiedztwie Wawelu w 1869 r. Jego pierwszym właścicielem był nestor słynnego rodu, Juliusz Kossak. Przez kolejne lata Kossakówka była świadkiem wielu zawirowań historii. Dziś po jej dawnej świetności nie został nawet ślad. Miasto chce jednak wyremontować posiadłość i ponownie oddać ją do użytku.

Kossakówka – dom tętniący życiem

Od kiedy ponad 150 lat temu należąca do Kossaków willa zwana „Wygodą” stanęła przy placu Latarnia 4 (obecnie nosi on nazwę placu Kossaka) wiadome było, że będzie pełniła funkcję domu otwartego. W jej skład wchodziła część mieszkalna oraz znajdująca się w osobnym budynku pracownia malarska. To właśnie tam powstały takie obrazy jak „Sobieski pod Wiedniem” czy „Odsiecz Smoleńska”. Posiadłość otaczał duży ogród, w którym równie często co w sali balowej odbywały się liczne spotkania towarzyskie. Bywała na nich krakowska elita artystyczna, do której należeli chociażby Henryk Sienkiewicz, Adam Asnyk, Julian Tuwim, Stanisław Witkiewicz czy Józef Chełmoński.

Po śmierci Juliusz Kossaka, dworek przejął jego syn Wojciech, również znakomity malarz. W późniejszych latach mieszkali w nim jego potomkowie: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Magdalena Samozwaniec i Jerzy Kossak z żoną oraz córkami – Glorią i Simoną Kossak. Willa przetrwała II wojnę światową, jednak ze względu na pogłębiające się problemy materialne Kossaków, nieco podupadła. Jej prawdziwe kłopoty rozpoczęły się w okresie powojennym.

Burzliwe spory spadkobierców

Po zakończeniu wojny budynkowi groziło wyburzenie. Żonie Jerzego Kossaka, Elżbiecie Dzięciołowskiej- Śmiałowskiej udało się jednak wynegocjować z ówczesnym ministrem sztuki uznanie go za pamiątkę narodową. Później, w 1960 r., już po śmierci Jerzego, Kossakówka została oficjalnie wpisana do rejestru zabytków. Miasto przeprowadziło jej remont, niestety brak dalszych działań modernizacyjnych ze strony właścicieli spowodował, że willa zaczęła niszczeć. Po śmierci Elżbiety stan budynku zaczął się znacząco pogarszać, na co wpływ miały nieuregulowana sytuacja prawna posiadłości oraz ciągłe spory pomiędzy spadkobiercami. W latach 80 Kossakówka zamieniła się w grożącą zawaleniem ruinę. To, co z niej zostało, (mniejszy z dwóch budynków) przez kilkadziesiąt lat zarastało chwastami.

W 1997 r. spór związany z sytuacją prawną willi trafił do sądu i ciągnął się przez 16 lat. Dopiero w 2013 r. została ona uregulowana – właścicielem posiadłości został Marek Górecki, który spłacić należność względem poprzednich współwłaścicieli. Przeprowadził on również gruntowne prace konstruktorskie, które uchroniły dworek przed całkowitym zawaleniem. W 2019 r. zdecydował się na odsprzedanie go miastu.

Kossakówka w rękach miasta

Pod koniec ubiegłego roku podjęto decyzję o wykupieniu rodzinnej posiadłości sławnych malarzy i utworzeniu na jej terenie Muzeum Historii Sztuki. Według planów będzie to oddział Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK. Specjalne miejsce w dworku będzie miała wystawa dotycząca twórczości Kossaków oraz dziejów ich rodu.

Wykupienie Kossakówki kosztowało miasto 4,5 mln zł. Kolejnym, znacznie większym kosztem jest przeprowadzenie jej gruntownego remontu. Szacunkowo ma on wynieść 6-12 mln złotych. Dyrektor Wydziału Kultury i Dziedzictwa Narodowego Katarzyna Olesiak zaznacza, że „nie ma jeszcze ostatecznych kosztorysów, trwają uzgodnienia z konserwatorem, a bardziej dokładne wyliczenia pojawią się na początku przyszłego roku”. Dodatkowo miasto rozważa teraz zakup 2 przylegających do Kossakówki działek. Ma to pozwolić m.in. na otworzenie dostępu do budynku od strony Alei Trzech Wieszczów. Projekt spotkał się z pozytywną opinią Komisji Budżetowej. Przeprowadzenie wszystkich niezbędnych prac, które umożliwią oddanie Kossakówki do użytku zajmą prawdopodobnie kilka lat.