Pałac Małachowskich to dawna rezydencja magnacka, która należała do jednego z najbardziej wpływowych krakowskich rodów — Małachowskich.

Sama budowa odbiła się głośnym echem w XVIII-wiecznym Krakowie. Kamienicę o cechach zabudowy pałacowej zrealizowano poprzez połączenie aż trzech budynków. Pod koniec wieku scalone zostały mury kamienic: Cyglarowskiej, Kortynowskiej i Ryntowskiej. Prawa do tych obiektów posiadało krakowskie Arcybractwo Miłosierdzia. Dopiero ok. 1795 roku kompleks, już po przebudowie, stał się własnością wojewody Piotra Małachowskiego.

Rok wcześniej adres „Rynek Główny 30” utrwaliło w pamięci krakowian inne przełomowe wydarzenie. Przed pałacem, 24 marca 1794 roku, uroczystą przysięgę złożył Tadeusz Kościuszko. W nowym projekcie zachowano pierwotny układ parterów poszczególnych kamienic. Ślady dawnego przepychu nosi przede wszystkim barokowy portal wejściowy. Portale, tym razem inspirowane sztuką renesansu, można podziwiać również w sieni kamienicy. Wśród dekoracji przeważają motywy klasycystyczne.

Pałac Małachowskich a historia magnackiego rodu

Historia budynku odzwierciedla zawiłe koligacje rodzinne Małachowskich. Na mocy testamentu Piotra Małachowskiego nieruchomość przejęła jego żona, Tekla z Wodzickich. Następnie przepisała prawo do ieruchomości swojemu bratu, hrabiemu Józefowi Wodzickiemu. Okres obecności rodu Wodzickich w historii pałacu kończy się wraz z nadejściem 1911 roku. Wcześniej właściciele zlecili przebudowę gmachu. Fasada stylistycznie pozostała jednak konstrukcją opartą na klasycystycznych założeniach.

W nową epokę wprowadził budynek architekt Feliks Radwański. Jego pomysłem było m.in. udekorowanie fasady rzeźbieniami przedstawiającymi orły napoleońskie. Warto pamiętać, że Feliks Radwański pojmował estetykę jako wartość i trzon krakowskiej architektury. Będąc profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego i senatorem, dbał o ochronę zabytkowych budowli. Sprzeciwił się planom wyburzenia Barbakanu i Bramy Floriańskiej.

Przebudowa Pałacu Małachowskich dobiegła końca w 1809 roku. Pierwsza dekada XIX wieku przyniosła także zmianę przeznaczenia budynku. Nie zrezygnowano całkowicie z jego funkcji mieszkaniowej, ale życie domowników na pewno urozmaiciło otwarcie w jednym z pomieszczeń sklepu Rudolfa Jenny i Henryka Aebli. Zupełnie inną rolę wyznaczyły pałacowi czasy II wojny światowej. Przy Rynku Głównym 30 stacjonowały niemieckie wojska, a wnętrza kamienicy służyły jako kwatery dla żołnierzy.

Aranżacja z polichromią pompejańską

Po wojnie w Pałacu Małachowskich dokonano odkrycia, dzięki któremu historycy sztuki mogą dzisiaj odtworzyć tradycje dekorowania wnętrz krakowskich domów magnackich. Podobnie jak w innych europejskich miastach, w Krakowie pierwszej połowy XIX wieku, pomieszczenia mieszkalne zdobiono klasycystyczną polichromią, która zastąpiła wcześniejsze drewniane boazerie. Malowidła ścienne tego rodzaju przeniósł na polski grunt pochodzący

z Moraw Dominik Estreicher. Wyróżnikiem jego stylu było sięganie po motywy antyczne. Podobne inspiracje przeniknęły do wystroju pierwszego piętra Pałacu Małachowskich. W 1949 roku odkryto tutaj „polichromie pompejańskie”. Datę ich powstania szacuje się na ok. 1820 rok. Zabieg tzw. antykizowania przedstawianych scen widać na przykładzie jednobarwnych, umieszczonych w różnych miejscach, malowideł imitujących płaskorzeźby. Ściany przedzielono pilastrami, delikatnie pokrytymi farbą, a sufit gdzieniegdzie pokrywają okazałe, dekoracyjne rozety.

Tekst pochodzi z albumu „Piękny Kraków. Kamienice”, fot. Tomasz Witecki.